NATUURGEBIED DOMMELDAL
LIEMPDE
Geactualiseerd d.d. 1 januari 2013
Dommeldal
Het Dommeldal ligt rondom Liempde, maar is het mooist beleefbaar op Kasteren. Via de fiets/voetbrug over de Dommel kunt u vanuit Liempde en de Hezelaarsche Akkers een tocht maken naar Olland en via de Maaistraat en Kasterense Brug terugkeren.
De naam Dommel is mogelijk afgeleid van ‘dodde’ (riet) of ‘dud’ (moeras). Al in geschriften uit de 8e eeuw is sprake van aan Sint-Willibrord geschonken bezittingen, gelegen aan de ‘Duthmala’ (naamgever van Antiquariaat Duthmala) De Dommel begint op de Donderslagsche Heide net over de grens in België, stroomt bij Borkel ons land binnen en verenigt zich in 's Hertogenbosch met de Aa tot de Dieze, die tenslotte uitmondt in de Maas. Van bron tot monding bedraagt de lengte 95 km. Vele beken monden er in uit, zoals Kleine Dommel of Rul, Tongelreep, Keersop en Essche Stroom. De Dommel is een zogenaamde traagstromende laaglandbeek met een stroomsnelheid van minder dan 0,5 meter per seconde. Dit gedeelte van de Dommel is nooit gekanaliseerd en is gekoesterd door de ruilverkaveling waardoor het nog op vele plekken beleefbaar is. De zeer oude lijn van woeste grond (dommeldal) – akkers – dorp is ook nog waarneembaar aan de oostzijde van Liempde zodat juist hier het Dommeldal Middeleeuwse allures krijgt. Beemden en akkers wisselen elkaar af maar ook op enkele plaatsen grenzen bossen aan de Dommel zodat straks ook de otter en de bever een goede schuilplaats kunnen krijgen.
Centraal in het Dommeldal, op Kasteren te Liempde, ligt het uit de 14e eeuw stammende
Groot Duijfhuis, een boerderij met herenkamer en een vrijstaande duiventoren uit 1661. Tot
midden 17e eeuw is bijna het gehele landschap inclusief Dommeldal en Geelders
in handen geweest van de Kartuizers een zeer strenge kloosterorde die stroomafwaarts in
Olland een klooster gesticht hadden. Prior
Joseph van den Oetelaar (kartuizerklooster
Antwerpen, zie genealogische
website en website Stichting
Kartuizerklooster Sinte Sophia van Constantinopel ) heeft de verkoop
geregeld.
De duiventoren is een parel in het landschap en telt drie verdiepingen. De schuine planken aan de muren waren bedoeld om fluwijnen (steenmarters) geen kans te geven. Vele jaren hebben ze er voor de sier gehangen maar nu zijn de steenmarters weer nadrukkelijk aanwezig op Kasteren. Bij de Hoevedreef was vroeger een kortere weg naar Liempde. Over de Dommel was een draad gespannen waarlangs men zichzelf in een houten bak naar de overkant trok. Nu is er weer op nagenoeg dezelfde plek een pontje in de vaart. Vlak bij de duiventoren is ook aan de Hoevedreef een prachtige originele Jeroen-Bosch-schuur gebouwd. Deze schuur was de meest typische schuur in de Middeleeuwen maar nu in Noord-Brabant helaas niet meer te vinden.
Flora en fauna
Het Dommeldal rondom Liempde bestaat uit beemden, akkers en bosjes. De beemden zijn wei- en hooilanden. Verder van de
beek af liggen op de hogere gronden bolle akkers. Deze zijn al eeuwen als landbouwgrond in
gebruik. Waar ze in beheer van Brabants Landschap zijn, vindt ecologische graanbouw
plaats. Patrijs, geelgors en kwartel broeden er. De meanderende beek zelf en de, op
natuurlijke wijze, afgesneden meanders vormen belangrijke watermilieus. De ijsvogel graaft
er zijn nestholte in steile beekoevers. Boven de Dommel vliegt de weidebeekjuffer. Rondom
het dommeldal broeden in de boerderijen vele kerkuilen die in het dommeldal jagen. Het
wachten is op de grauwe klauwier en de ooievaar die vroeger wel bewoners waren. De
waterspitsmuis neemt langzaam toe zo wijst het braakballenonderzoek van de kerkuil uit.
Otter:
Volgens Marinus van Giersbergen (Liempde) waren er rond 1930 nog Otters in Liempde. Een
zekere Piet van den Langenberg (1888 -1980) (Hoevedreef) die op Kasteren tegen de
Dommel woonde en veel jaagde zag regelmatig Otters. De laatste Otter is begin dertiger
jaren gezien door deze Piet en wel op de beemd tegen de Dommel die bereikbaar is via de
Smalvelderse straat (werd gebruikt door Hannes de Beer).
Winter 1941/1942 op Schoonberg (Gemonde) otter gezien die naderhand verdween in een hol vlakbij Huize Venrode. (gezien Chr. van Esch en Jan van Kasteren). Janus van Gerwen (Gemonde) ving in de Dommel tot in de dertiger jaren otters en kreeg maar liefst Fl 40,- per otter.
Jan van Woutjes (=Jan Timmermans uit Kasteren, zie boek van Kasteren blz. 82 e.v.) en Marte Foolen (Sint-Oedenrode) visten in de Dommel (o.a. in Gemonde) en hadden last van otters. Zij beten soms de fuiken open.
Via deze KNOP kunt u ook naar de genealogische website van Ger van den Oetelaar. Op de website van Duthmala wordt aandacht geschonken aan diverse LIEMPDSE NATUURGEBIEDEN zoals Scheeken, Geelders, Dommel en Dommeldal, Landgoed Velder (Veldersch Bosch) en aan een aantal CULTUURHISTORIE RONDOM LIEMPDE.